คำนำ

ข้อปรารภและถกเถียงกันในหมู่ผู้ห่วงใยสถานการณ์บ้านเมืองที่เกิดขึ้นอยู่เนืองๆ ในห้วงหลายปีมานี้ก็คือ เรา (ประเทศไทย) มาถึงจุดนี้ได้อย่างไร เราอยู่ตรงจุดตํ่าสุดของวิกฤตหรือยัง เราจะออกจากปัญหาทั้งหมดไปได้อย่างไร เราจะเปลี่ยนผ่านประเทศไทยเมื่อไรและแบบไหน ประเทศไทยมีอนาคตหรือไม่ฯ

ขณะที่โลกทั้งโลกเปิดกว้างแก่ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์และความหลากหลาย เสรีประชาธิปไตยและอนุรักษ์นิยมก็เดินทางมาถึงจุดกึ่งกลางเขาควาย การก่อการร้ายและความปั่นป่วนทางเศรษฐกิจเป็นเรื่องยากเกินจะพยากรณ์ เทคโนโลยีและวิทยาศาสตร์ก้าวหน้าไปถึงขั้นหุ่นยนต์เสมือนมนุษย์และการส่งมนุษย์ไปสู่จักรวาลใหม่ พลโลกกำลังต้องการความเปลี่ยนแปลงและผู้นำรุ่นใหม่ ห้วงเวลาเดียวกันนี้ ประเทศไทยสาละวนอยู่กับการกำจัดนักกิจกรรมที่ต่อต้านรัฐประหาร และการปลูกฝังเด็กให้กราบไหว้เชิดชูความเป็นไทยกันอย่างเข้มข้น ประเทศไทยมีมหาเศรษฐีกินรวบติดอันดับต้นของโลก ขณะเดียวกับที่มีรัฐบาลที่ไล่จับคนจนเก็บเห็ดประทังชีวิตเข้าคุกคนไทย 3 ใน 4 ไม่มีที่ดินของตนเอง เพราะที่ดิน 61% อยู่ในมือคนไม่กี่ตระกูลประเทศที่มีช่องว่างความเหลื่อมลํ้าเลวร้ายอันดับ 3 ของโลก ประเทศที่ส่งข้าวออกมากจนลือชื่อ แต่คนในประเทศที่ปลูกข้าวให้เรากินกลับไม่มีที่อยู่อาศัยและไม่มีอันจะกินฯ

เราจะเข้าใจปัญหาทั้งหมดนี้อย่างไร? ด้วยปัญญาอนาคตแบบไหน?สถานการณ์อันชวนเชื่อว่า ประเทศไทยอาจไม่สามารถลุกขึ้นจากหล่มลึกแห่งความขัดแย้งของคนในชาติได้ และอาจไม่สามารถปลดขื่อคาของยุทธศาสตร์ชาติที่รัฐทหารจำหลักไว้ถึง 20 ปี ทั้งที่โลกหมุนเร็วขึ้นทุกวินาทีนี่ทำให้คนจำนวนมากหมดกำลังใจ โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ที่ไม่ว่าเราจะนิยามพวกเขาเป็น gen อะไร แน่นอนว่าพวกเขาคือคนรุ่นที่ต้องแบกรับอนาคตของประเทศนี้ต่อไป ท่ามกลางปัญหานานัปการและซากปรักหักพังที่อาจต้องใช้เวลาของคนชั่วรุ่นจึงจะแก้ไขได้ หรือไม่ได้ใน ‘รัฐพันลึก’ แห่งนี้ อนาคตของประเทศไทย มืดมนอนธการขนาดนั้นจริงๆ หรือ? คงไม่ หากเราจะพยายามทำความเข้าใจปัญหาในระดับลึกสุด และ ‘การเมือง’ ในความหมายอย่างกว้าง เริ่มต้นจากการเมืองเป็นเรื่องของทุกคนการเมืองมีอยู่ในทุกๆ ปัญหาและในคนทุกๆ กลุ่ม การเมืองคือการจัดสรรอำนาจและผลประโยชน์ เป็นต้น เราก็จะมองเห็น actor หรือผู้เล่นที่เร้นลึกได้อีกจำนวนมาก ไม่เว้นแม้แต่สื่อและศาสนา และเราอาจเข้าใจได้อีกว่า ประเทศไทยจากวันเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 เป็นต้นมา ประชาชนทั้งประเทศยังไม่เคยได้ใฝ่ฝันร่วมกันเลยว่าเราอยากอยู่ในประเทศแบบไหน เพราะการเมืองที่ทำให้เชื่อและเชื่องจากอดีตถึงปัจจุบัน รวมทั้งระบบการศึกษาที่ล้มเหลวในการสร้างเสริมคุณภาพประชากร

TCIJ เชื่อว่า ไม่มีหนทางอันใดดีไปกว่าการใช้ความรู้ความเข้าใจในการต่อกรกับปัญหา ทั้งของตัวเองและของบ้านเมือง ความรู้ความเข้าใจที่ไม่ได้มีอยู่ในตำราและห้องเรียน ความรู้ความเข้าใจที่จะทำให้เราคิดวิเคราะห์-แยกแยะเหตุผล-ความไร้เหตุผล อะไรใช่-ไม่ใช่ เท่าทันสื่อ-เท่าทันการเมือง ไปจนถึงการแหวกกรอบมายาคติที่ล้อมรอบตัวเรา ไปสู่การแสวงหาความจริงและปัญญาอนาคตได้

นี่อาจอธิบายได้ถึงเจตนารมณ์ของ TCIJ องค์กรเล็กๆ ก่อกำเนิดมาได้ 7 ปี ซึ่งนิยามตนเป็น ‘สื่อเสรี’ คิดสร้างโครงการพิเศษที่ชื่อ TCIJ School นี้ขึ้นและดำเนินงานฝึกอบรมคนรุ่นใหม่มาเป็นรุ่นที่ 4 กำลังจะก้าวสู่รุ่นที่ 5 ด้วยหลักสูตร Deconstruct หรือ ’ถอดรื้อมายาคติ’ สอดประสานกับความรู้ด้าน Journalist skill ผ่านกระบวนการฝึกปฏิบัติ การถกเถียงอภิปราย เพื่อเปิดมุมมองและโลกทัศน์ใหม่ ข้อวิเคราะห์ใหม่ไปสู่การประกอบสร้างความรู้ชุดใหม่ในตัวผู้เรียน

TCIJ School รุ่น 4 นี้ มีเนื้อหา Deconstruct 10 หัวข้อ ที่ทางโครงการฯ เห็นสมควรเรียบเรียงจัดพิมพ์ไว้ จากการบรรยายโดยวิทยากรระดับหัวกะทิ ดังนี้

• Thailand กี่จุดศูนย์? พิเคราะห์สังคม-การเมือง ศ.ดร.เกษียร เตชะพีระ
• ความยุติธรรมและกฎหมาย ศ.ดร.วรเจตน์ ภาคีรัตน์
• วนลูป ‘ปฏิรูปการศึกษาไทย’ ปัญหาและทางออก รศ.ดร.ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี และ ผศ.อรรถพล อนันตวรสกุล
• ถอดรื้อมายาคติว่าด้วยดินแดน ประชาชน รัฐบาลและอำนาจอธิปไตย ผศ.ดร.ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์
• ศาสนาในรัฐพันลึก วิจักขณ์ พานิช
• Globalization, Terrorism and Islamophobia กฤดิกร วงศ์สว่างพานิช
• เศรษฐศาสตร์ดิจิตอล ดร.เดชรัต สุขกำเนิด
• Post-truth and Scientism Deconstruct ผศ.ดร.จักรกริช สังขมณี
• Neuroscience กับการเมืองสมัยใหม่ รศ.ธเนศ วงศ์ยานนาวา
• Free Speech – Hate Speech – สิทธิมนุษยชน ดร.ชาญชัย ชัยสุขโกศล

ในการบรรยายของวิทยากรแต่ละท่าน จะให้ความสำคัญกับการตั้งคำถามและการถกเถียงอภิปราย แม้ว่าผู้เรียนที่เป็นคนรุ่นใหม่ส่วนหนึ่ง อาจจะยังเคยชินกับบรรยากาศการเรียนการสอนในมหาวิทยาลัยแบบเดิม ที่ทำให้ ‘เชื่อ’ และ ‘เชื่อง’ จนไม่กล้าคิดไม่กล้าเถียง แต่เมื่อมั่นใจในเสรีภาพและเริ่มตาสว่างกับข้อมูลความรู้ใหม่ๆ พวกเขาก็แสดงออกซึ่งพลังของคนหนุ่มสาวที่มีธรรมชาติของจิตวิญญาณเสรีและแสวงหา

ในการถอดเทป เรียบเรียงเนื้อหาหลักสูตร Deconstruct เล่มนี้ แต่ละหัวข้ออาจมีเนื้อหาสั้นยาว-มากน้อย แตกต่างกันไป อันเนื่องมาจากบางหัวข้อมีคำถามหรือข้อถกเถียงที่ละเอียดอ่อน สุ่มเสี่ยง และวิทยากรบางท่านก็ใช้กระบวนการแบบ Creative Learning คล้ายการเล่นเกมเพื่อให้เกิดการสังเคราะห์ความรู้โดยตัวผู้เรียน ทำให้ไม่สามารถเรียบเรียงให้เกิดอรรถรสครบถ้วน นอกจากนี้ วิทยากรบางท่านอาจบรรยายต่อยอดจากหัวข้อที่ทางโครงการฯ กำหนดให้ ทางผู้จัดพิมพ์จึงจำเป็นต้องตัดทอนไปบ้าง รวมทั้งบางหัวข้อ จำเป็นต้องปรับเปลี่ยนชื่อให้ต่างไปจากชื่อหัวข้อบรรยายแต่เดิม แต่ทั้งนี้ วิทยากรเกือบทุกท่านได้ตรวจทาน ปรับปรุงต้นฉบับให้มีความสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น ซึ่งทางโครงการฯ ขอขอบพระคุณวิทยากรทุกท่านเป็นอย่างสูงที่สละเวลาเดินทางไปบรรยายให้ความรู้ถึงจังหวัดเชียงใหม่ และยังกรุณาตรวจต้นฉบับก่อนการจัดพิมพ์อีกด้วย

อนึ่ง หนังสือ Deconstruct เล่มนี้ ทางโครงการฯ กำหนดเรียกให้เป็นเล่ม 4 เพื่อให้สอดรับกับ TCIJ School รุ่น 4 โดยได้ข้ามลำดับเล่ม 3 ไปเสียอันเนื่องจาก TCIJ School รุ่น 2 ไม่มีการจัดพิมพ์หนังสือ ทำให้เลขลำดับเล่มและรุ่นเขย่งกันอยู่ สร้างความสับสน

TCIJ ขอขอบพระคุณผู้สนับสนุนงบประมาณดำเนินโครงการ TCIJ School อย่างต่อเนื่องตลอดมา นั่นคือ มูลนิธิฟรีดริค เอแบร์ท ที่ไม่แต่เพียงอุดหนุนเม็ดเงิน หากแต่ยังร่วมคิดร่วมทำร่วมพัฒนางานด้วยกันในเยี่ยงอย่างกัลยาณมิตรและที่ต้องขอบคุณมากยิ่งกว่า คือ ‘กาลเวลา’ ที่ยังคงซื่อสัตย์ต่อการให้กำเนิด ‘คนรุ่นใหม่’ รุ่นแล้วรุ่นเล่า พวกเขาใหม่กว่าคนรุ่นก่อนหน้า และก้าวเข้ามาด้วยหัวใจที่เต้นตุบต้องการ ‘ความเปลี่ยนแปลง’

สุชาดา จักรพิสุทธิ์
ผู้อำนวยการ TCIJ และ TCIJ School
พฤศจิกายน 2560

 
ดาวน์โหลด PDF จาก scribd.com
ดาวน์โหลด PDF และอ่านในสมาร์ทโฟนหรือแทบเล็ตที่ ebooks.in.th